De beknopte geschiedenis van Harmonie St. Michaël van Thorn
in zeven episodes.
Ontstaan van Harmonie St. Michaël van Thorn
De wortels van Harmonie St. Michaël van Thorn gaan terug tot eind jaren dertig van de negentiende eeuw. Ergens in die jaren werd de eerste Thornse harmonie opgericht. Nadat in 1839 duidelijk werd dat Limburg een Nederlandse provincie wordt, vraagt deze harmonie onder de naam Philharmonisch Gezelschap rond de jaarwisseling van 1840-1841 een startsubsidie aan bij de gouverneur van de Koning te Maastricht. De toenmalige districtscommissaris in Roermond adviseert een subsidie van 100 gulden toe te kennen om deze ‘opkomende harmonie’ op gang te helpen. Op 8 mei 1841 tekent Koning Willem I dit besluit. Amper twintig jaar valt het Philharmonisch Gezelschap door interne strubbelingen in 1862 uiteen.
“Uit de in 1862 ontbonden vereniging zijn in 1863 twee nieuwe muziekgezelschappen ontstaan...”, schrijft de toenmalige Officier van Justitie van Roermond in 1889, na een ambtelijk onderzoek uitgevoerd in opdracht van de Procureur-Generaal in Den Bosch ter opheldering van de oprichtingsdatum van de eerste Thornse harmonie. Op de fundamenten van het oude Philharmonisch Gezelschap ontstaan al snel twee nieuwe harmonieën. Het grootste deel van het oude gezelschap verenigt zich onder de naam Harmonie St. Michaël van Thorn. Het andere deel in een tweede vereniging, die vanaf 1865 Koninklijke Harmonie van Thorn gaat heten.
In 2012 verscheen het boek Drie harmonieën in Thorn in de 19e eeuw. In dit boek is voor het eerst het ontstaan van de beide Thornse harmonieën op basis van oorspronkelijke en niet eerder bekende archiefstukken en documenten uit verschillende rijksarchieven gedetailleerd in kaart gebracht. Te koop in onze shop.
Foto
De eerste foto van Harmonie St. Michaël van Thorn dateert uit 1883. Toen twintig jaar jong.
1863-1919
Organisten aan het muzikale roer
Christoffel Schmitz
Na de ontbinding van de eerste Thornse harmonie in 1863 vormde organist en dirigent Petrus Christoffel Schmitz samen met het grootste deel van de muzikanten (twintig) van het oude Philharmonisch Gezelschap de Harmonie St. Michaël. De bezetting bestond uit een piccolo, een esklarinet, zeven klarinetten, twee cornetten, een corhoorn, een althoorn, twee klephoorns, een tenorhoorn, een trombone, een tenortuba, een bastuba en een grote trom. Naast het opluisteren van kerkelijke vieringen en processies gaf St. Michaël ook concerten tijdens zomer- en najaarskermissen en lokale muziekfestivals, zowel in Thorn als in omliggende dorpen.
In 1875 nam de jonge organist Joseph Dreissen de dirigeerstok over van Schmitz. Opluisteren van kerkelijke vieringen en concerten tijdens lokale feestelijkheden en muziekfestivals in Thorn en de Limburgse regio vormden de muzikale kernactiviteiten.
De eerste muziekwedstrijd
Het aantal muzikanten was inmiddels verdubbeld en de bezetting naar Frans voorbeeld uitgebreid met alt- en tenorsaxofoons. Het repertoire bestond uit marsen, operafantasieën, walsen, polka’s, concertmarsen en ouvertures van componisten zoals Leutner, Hamm, Schweinsberg, Guillaume en Gilson. In 1886 nam St. Michaël deel aan het eerste Limburgse concours voor harmonieën en fanfares in Valkenburg. Tussen 1863 en 1914 nam St. Michaël onder leiding van Driessen zeven keer succesvol deel aan een muziekwedstrijd. Dreissen werd in 1918 kort opgevolgd door zijn zoon de later beroemde organist Alphons Dreissen. In 1908 trok de pastoor zich terug uit het harmoniebestuur en krijgt St. Michaël na een statutenwijziging een wereldlijke status. Daarmee wordt de bestuurlijke band met de kerk verbroken.
Foto’s
Tijdens een muzikaal uitstapje naar Gronsveld in 1910. Het bestuur met hoge hoed en muzikanten met bolhoed laten zich samen met de plaatselijke bevolking op straat fotograferen.
De harmonie poseert in de tuin van Huis Groenenberg in 1913 ter gelegenheid van het vijftigjarig jubileum.
1919-1945
Een wereldlijke en symfonische koers
Opera als inspiratiebron
In 1919 begon St. Michaël onder leiding van de piepjonge dirigent Leon van Acht aan een nieuw muzikaal hoofdstuk. Van Acht bezocht ter inspiratie regelmatig de opera in Antwerpen en introduceerde het romantisch-symfonisch repertoire met bewerkingen van muziek van onder ander Tsjaikowsky, Wagner, Von Weber, Rossini, Verdi, Bizet en Liszt. Voor concoursen kwamen ook originele stukken voor harmonie op de lessenaar. De beste muzikanten in de gelederen kregen de kans om als solist met de harmonie op te treden. De kwaliteit van het instrumentarium, de orkestbezetting, de repertoirekeuze en het uitvoeringsniveau kregen een nieuwe impuls.
Aandacht voor de jeugd
In 1931 richtte tweede dirigent Theo Beunen een jeugdharmonie op om de jongeren de eerste muzikale beginselen bij te brengen. Ook met Van Acht was St. Michaël succesvol tijdens concoursen. Hoogtepunt was de muziekwedstrijd in Grevenbicht in 1934. Vlak voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog telde de harmonie ruim 55 muzikanten.
Weigering Kultuurkamer
Tijdens WOII weigerde Harmonie St. Michaël van Thorn deel uit te maken van de door de bezetter ingestelde Kultuurkamer en staakte haar activiteiten. Na de oorlog werd de draad opnieuw opgepakt met muzieklessen voor de jeugd.
Foto’s
‘Staatsieportret’ in 1920 op het bordes van Wijngaard 12.
Tijdens de zestigste verjaardag in 1923 wordt een nieuwe drapeau in gebruik genomen. Links op de foto de oude drapeau met daarop een harp als merk. Rechts de nieuwe drapeau met centraal de beeltenis van aartsengel Michaël, dat sindsdien de basis vormt voor het beeldmerk van de harmonie.
Vijf jaar later, in 1928, wordt geposeerd bij Huis Groenenberg ter gelegenheid van het vijfenzestigjarig bestaan.
In 1933, tegen de achtergrond van de kerktoren op de Wijngaard, ter gelegenheid van het zeventigjarig jubileum.
1945-1970
Nieuwe muzikale ambities
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het musiceren gestaakt. Na de oorlog hervatte een kleine groep muzikanten onder leiding van Theo Beunen de muzikale activiteiten. Snel daarna nam Leon van Acht de muzikale leiding weer op zich. In 1951 volgde de benoeming van zijn jongere broer Alphons van Acht tot dirigent van St. Michaël.
Vernieuwing
Vernieuwing en uitbreiding van het instrumentarium en de orkestbezetting vanaf 1955 kwamen de orkestklank zeer ten goede. Er kwam een althobo bij en er werden waldhoorns aangeschaft, schuiftrombones vervingen de oude ventieltrombones. Ook deden fagotten, basklarinetten en een baritonsaxofoon hun intrede. Naast de uitvoering van origineel voor harmonieorkest geschreven werken trok Alphons van Acht de symfonische repertoirelijn van zijn voorganger door met werken van bijvoorbeeld Massenet, Rimsky-Korsakov, Berlioz, Moussorgsky, Saint-Saëns en Dvorak. Tijdens het concertseizoen (mei - september) waren muzikanten praktisch elke zondag op pad. Vrijwel alle concerten vonden plaats in de openlucht of een (feest)tent. Vanaf 1947 was een jaarlijks muzikaal hoogtepunt het Gezamenlijk Concert van de beide Thornse harmonieën.
Prestatiedrang
Regelmatig werden er ook concerten buiten Limburg in de Benelux gegeven. Tussen 1955 tot 1970 nam de harmonie twaalf keer deel aan een muziekwedstrijd en kwam daarbij negen keer als winnaar uit de bus. Tot de hoogtepunten behoren het landskampioenschap in het Amsterdamse Concertgebouw (1956), de eerste internationale titel tijdens het Wereld Muziek Concours (1958) te Kerkrade, het landskampioenschap 1964 in Breda (1964) en het KRO-festival in Hilversum (1965).
Foto’s
Direct na WOII werd het muzikale leven opgepakt. In 1947 werd een concertreis ondernomen naar de Antwerpse Zoo. Muzikanten en bestuur dragen in deze jaren nog geen uniform.
In 1949 ontstaat een spontaan fotomoment op straat omringd door jonge fans. Een tenue is er niet, maar door het dragen van een zgn. ‘politiepet’ zijn de muzikanten herkenbaar. Er is onderscheid tussen muzikant, bestuur en voorzitter.
De eerste foto van St. Michaël ‘in concert’ dateert uit 1956, tijdens deelname aan een FKM concertwedstrijd in het Amsterdamse Concertgebouw waar het allereerste landskampioenschap werd behaald.
In 1962 werd door de Katholiek Radio Omroep (KRO) televisieopnames gemaakt. Voor deze reportage werden de allereerste foto's tijdens een repetitie gemaakt.
In 1964 concerteert Harmonie St. Michaël van Thorn in het Maastrichtse Staargebouw aan de voet van de St. Janskerk bij het Maastrichtse Vrijthof.
1971-1985
Wisselingen in muzikaal leiderschap
Muzikale beleving met Friesen
In 1971 nam Heinz Friesen de muzikale en artistieke leiding van Harmonie St. Michaël van Thorn op zich. Onder zijn leiding onderging het orkest een metamorfose. Aan de door Van Acht ontwikkelde technische perfectie werd muzikale beleving toegevoegd, met de tweede internationale titel tijdens het Wereldmuziekconcours te Kerkrade in 1974 als muzikale hoogtepunt. Vanaf 1970 werden premières van nieuwe composities voor harmonie geprogrammeerd. Ook transcripties van symfonische werken bleven belangrijk in de repertoirekeuze, net als samenwerking met solisten. In 1973 ontstond de Topvier concertcyclus, waarin vier topharmonieorkesten (beide orkesten uit Thorn, samen met de harmonieorkesten van Bocholtz en Beek en Donk) ruim 25 jaar lang jaarlijks een succesvolle concertcyclus. Door de jaren heen concerteerde Harmonie St. Michaël van Thorn steeds meer in aansprekende concertzalen in binnen- en buitenland en werden radio-, televisie- en plaatopnamen gemaakt. Hiervoor werd de muzikale organisatie van het orkest steeds verder geprofessionaliseerd.
Belgische muzikale leiders
Heinz Friesen werd in 1974 opgevolgd door de jonge harmonie- en koordirigent Hennie Ramaekers. Die werd op zijn beurt in 1976 opgevolgd door de Belgische klarinetvirtuoos Walter Boeykens. Hij bracht Harmonie St. Michaël van Thorn naar beroemde Belgische concertzalen, o.a. in Antwerpen (De Singel) en Brussel (BRT). In 1981 leidde Boeykens Harmonie St. Michaël van Thorn, met Jan Vossen als tweede dirigent, in Haarlem naar het landskampioenschap. Ook volgden radio-opnames voor Nederlandse Omroepen als de VARA, NCRV en KRO. In 1983 volgde de jonge Belgische saxofonist en dirigent Norbert Nozy hem op. In 1985 werd Nozy benoemd tot dirigent van de Belgische Koninklijke Muziekkapel der Gidsen. Hij verliet Harmonie St. Michaël van Thorn om in 1987 kort terug te keren als gastdirigent om het orkest in Londen naar het eerste Europees kampioenschap te leiden. In 1991 en 1995 keerde hij weer terug, maar nu als saxofoonsolist tijdens concerten en CD-opnames met Harmonie St. Michaël van Thorn.
Foto’s
Met het voor harmonieorkest gecomponeerde Rites van de Belgische componist Jean Absil werd in een baanbrekende vertolking tijdens het Wereldmuziekconcours 1974 de allerhoogste internationale titel behaald. Chefdirigent Heinz Friesen.
Harmonie St. Michaël van Thorn en chefdirigent Walter Boeijkens concerteerden in Kortrijk België op uitnodiging van WASBE tijdens de World Conference 1985.
Concert in Theater De Oranjerie Roermond met chefdirigent Norbert Nozy (1985).
1986-2005
Internationale faam
Uitbouw van het orkest
Met terugkeer van Heinz Friesen verlegde het orkest vanaf 1985 opnieuw muzikale grenzen. In 1986 tijdens de eerste LBM-muziekwedstrijd in de nieuwe Concertdivisie. Onder leiding van Friesen, met Jos van de Braak als 2e dirigent van 1986-2001 en vanaf 2001 Erik Somers, trad het orkest op in bijna alle grote Nederlandse concertzalen en werden diverse buitenlandse concertreizen ondernomen. Harmonie St. Michaël van Thorn groeide uit tot een symfonisch blaasorkest van negentig muzikanten in een uitgebreide bezetting met fluiten, hobo’s, klarinetten, saxen, fagotten, contrabassen, hoorns, trombones, trompetten, euphoniums, bastuba’s en slagwerk, waar nodig aangevuld met celli, harp, piano en celesta.
Groot symfonisch werk
Transcripties van groot-symfonisch werk zoals ‘Tod und Verklärung’ (Richard Strauss), ‘Amèriques’ (Edgar Varése), ‘de Skytische Suite’ en ‘de Alexander Nevsky Cantate’ (Sergei Prokofi ev) werden gecombineerd met oorspronkelijke composities voor harmonieorkest. De KRO-concertserie ‘Symfonische blaasmuziek’ gaf een krachtige impuls aan samenwerking met gerenommeerde solisten en koren uit die tijd. Zeven keer nam St. Michaël in die periode succesvol deel aan een concertwedstrijd (1974, 1986, 1987, 1991, 1993, 1999, 2006). In 1993 werd St. Michaël voor de derde maal uitgeroepen tot winnaar van het Wereld Muziek Concours te Kerkrade. In 2006 behaalde het orkest in Maastricht het hoogste aantal punten ooit op een bondsconcours. Er volgden radio-opnames en kwamen cd-producties tot stand. Op uitnodiging van Opera Studio Nederland verzorgde Harmonie St. Michaël van Thorn tussen 2003 en 2008 een jaarlijks terugkerende concertserie voor jong operatalent.
Foto’s
Harmonie St. Michaël van Thorn tijdens haar honderdvijfentwintigste verjaardag in 1988.
Uitvoering van Carmina Burana in 1989 en 1990 o.lv. Heinz Friezen.
Concert in theater De Oranjerie Roermond.
2006-heden
Nieuw muzikaal elan
Van gast naar chef
Vanaf 2000 traden naast maestro Friesen regelmatig gastdirigenten voor het voetlicht. Dit waren Pieter Janssen, Erik Somers, Jos van de Braak en Henrie Adams. In 2013, tijdens de viering van het 150-jarig bestaan van Harmonie St. Michaël van Thorn nam Meylemans het chef-dirigentschap over. Een veelzijdige en unieke muzikale persoonlijkheid met een brede muzikale ervaring als solist, orkestmusicus en dirigent. Meylemans bouwt voort op de muzikale erfenis van zijn voorgangers met optredens op alle Limburgse concertpodia zoals Venlo, Roermond, Weert, Sittard Heerlen, Kerkrade en Maastricht. Daarnaast zijn er ook concerten in specifieke concertpodia zoals het Brusselse Bozar en de Antwerpse Elisabethzaal. In Nederland zijn er de concertpodia van Enschede, Tilburg, Eindhoven en het Utrechtse TivoliVredenburg.
Repertoirevernieuwing
Het repertoire beweegt zich op het snijvlak van (groot) symfonisch werk, composities en premières van originele composities voor harmonie van Nederlandse componisten en arrangementen van popmuziek voor orkest, koor en solisten.
Ook leidde Meylemans het orkest succesvol tijdens concoursdeelnames (2011, 2016 en 2018). Hoogtepunt was ongetwijfeld het Europese kampioenschap (ECWO) in 2018 in Brussel. De muzikale veelzijdigheid van orkest en dirigent wordt gereflecteerd in radio- en CD-opnames. Daarnaast draagt St. Michaël structureel bij aan repertoirevernieuwing voor harmonieorkest door jaarlijks compositie-opdrachten te verstrekken aan toonaangevende Nederlandse componisten uit de symfonische traditie die niet eerder voor harmonieorkest componeerden.
Harmonie St. Michaël van Thorn initieert concertreeksen waarin het harmonieorkest compositie-opdrachten voor harmonieorkest in (wereld)première brengt. De concerten vinden plaats in Echternach( L), Bozar Brussel (B), Concertzaal Tilburg, TivoliVredenburg Utrecht en de Oranjerie Roermond. Solisten in deze orkestreeks zijn Calefax Rietkwintet, Hans de Jong (altsax), Jörgen van Rijen en Alexander Verbeek (trombone), Roger Cramers (hobo), Raoul Steffani (bariton), Anna Emelianova (sopraan), Claudia Couwenbergh (sopraan), Rob Meijers (countertenor), Brabant Koor.
Compositieopdrachten voor harmonieorkest werden verstrekt aan o.a. Bart Visman (Zwaar en teer & licht en snel), Marc van Delft (Dance Suite), Marijn Simons (Symfonisch gedicht Max Havelaar).
Foto
Een feestvierende groep fans, sympathisanten en leden van Harmonie St. Michaël van Thorn tijdens haar honderdvijftigste verjaardag op de Wijngaard in 2013.
